Ở một vài thời điểm, nhà đầu tư đôi khi gặp thảm hoạ do điều gì đó giống như “hoạ vô đơn chí” vậy. Đây là hậu quả tương tác của bốn nhóm yếu tố quyết định giá cổ phiếu mà bạn cần phải biết khi đầu tư. Bởi vì đơn giản là chúng quyết định đến hiệu quả của bạn. Trước tiên, chúng ta sẽ tìm hiểu về các nhóm yếu tố này. Tiếp theo, bạn sẽ được phân tích về ảnh hưởng của từng nhóm yếu tố đến biến động giá cổ phiếu. Cuối cùng, khi nào bạn sẽ đối mặt với tình huống “hoạ vô đơn chí”?
Thị trường chứng khoán quốc tế
Yếu tố quyết định giá cổ phiếu đầu tiên phải kể đến là thị trường chứng khoán quốc tế. Thường thì chứng khoán trong nước chịu sự ảnh hưởng mạnh của chứng khoán quốc tế. Phổ biến, chứng khoán toàn cầu nói chung chịu tác động bởi chứng khoán Mỹ. Việt Nam cũng không ngoại lệ. Chúng ta sẽ đề cập lại đến việc so sánh biểu đồ của Dow Jones và VN-Index 5 năm qua. Bạn sẽ thấy được sự tương đồng. Trong hình dưới đây, phía trên là biểu đồ Dow Jones, phía dưới là biểu đồ VN-Index: Nguồn tradingvew.
Tất nhiên, ở những giai đoạn nhất định, thị trường trong nước còn chịu ảnh hưởng cục bộ. Vì vậy, chúng tạo ra những cú sụt bất thường. Mặc dù vậy, những giai đoạn như vậy thường khá hiếm. Trong năm 2022, chúng ta quan sát được ảnh hưởng cục bộ là vào khoảng tháng 4 đến tháng 6, và cuối tháng 8 đến tận giữa tháng 11 năm 2022. Đó là khi xảy ra những sự kiện bắt bớ lãnh đạo cấp cao của một số công ty.
Nhóm yếu tố quyết định giá cổ phiếu thuộc vĩ mô
Nhóm này gồm chính sách tiền tệ, lạm phát, tốc độ tăng trưởng GDP, … Yếu tố vĩ mô thường tạo ra những tác động lớn lên thị trường ở các nước phát triển. Nhưng có vẻ không đáng kể ở các quốc gia kém phát triển như Việt Nam.
Một trong những ảnh hưởng vượt trội hơn dường như lại nằm ở yếu tố pháp luật. Cụ thể là các vụ vi phạm hình sự từ phía lãnh đạo cấp cao của doanh nghiệp. Mà những vụ vi phạm như vậy ít thấy hơn ở các quốc gia phát triển. Chúng chính là tác nhân cho những cú sụt bất thường nêu trên. Ảnh hưởng đó mạnh đến nỗi khiến Việt Nam là một thị trường dẫn đầu thế giới về giảm điểm. Có những thời điểm VN-Index mất tới xấp xỉ 40%.
Nhóm yếu tố vi mô
Yếu tố vi mô thường liên quan đến một lĩnh vực, hay ngành kinh tế. Có thể kể đến như dầu mỏ, thép, bất động sản, lương thực, … Sự biến động của một ngành sẽ ảnh hưởng đến hầu hết các doanh nghiệp trong ngành đó. Vì vậy, chúng tác động trực tiếp lên giá cổ phiếu của những công ty này.
Khi quan sát về ngành kinh doanh, nhà đầu tư cũng nên lưu ý đến tính mùa vụ. Chẳng hạn, thường vào dịp giáp tết, giá lương thực, thực phẩm sẽ tăng cao. Do đó, cổ phiếu lĩnh vực này cũng có xu hướng tăng mạnh hơn. Hoặc khi xảy ra khủng hoảng năng lượng, nhóm cổ phiếu năng lượng hoặc có liên quan, như phân bón, lại thường trở nên có giá.
Yếu tố nội tại doanh nghiệp
Đây cũng thường được xem là yếu tố quyết định giá cổ phiếu lớn nhất. Nhìn chung, về nguyên tắc, giá cổ phiếu nên phản ánh đúng giá trị doanh nghiệp. Sự phức tạp trong hoạt động của công ty khiến cho cổ phiếu trở nên rất khó định giá. Chúng ta đang xem cổ phiếu như một hàng hoá, và so sánh với những hàng hoá khác. Theo như quan điểm của Buffet, giá trị doanh nghiệp tương đương với khái niệm “giá trị nội tại”. Dưới đây là định nghĩa của ông:
Giá trị nội tại là “giá trị dòng tiền triết khấu, có thể thu hồi từ doanh nghiệp trong suốt phần đời còn lại”.
Hiển nhiên, Buffet đang nói đến dòng tiền tương lai trong “suốt phần đời còn lại”. Nó gây ra khó khăn cho bất kỳ nhóm chuyên gia hàng đầu thế giới nào. Bởi họ sẽ luôn gặp vấn đề lớn khi tính toán dòng tiền tương lai này. Nhiều yếu tố phải được chỉ ra và định lượng được mối quan hệ giữa chúng.
Ngay cả sau khi xác định được dòng tiền tương lai, công thức tính cũng không đơn giản. Nghĩa là nó gây khó khăn cho phần lớn các nhà đầu tư khi chiết khấu về giá trị dòng tiền hiện tại.
Nói cách khác, giả sử bạn vẫn đang, thậm chí thường nghe khái niệm “giá trị doanh nghiệp” từ “chuyên gia”. Bạn nên cẩn thận. Bởi vì phổ biến các “chuyên gia” đó không có kiến thức gì về khái niệm này.
Yếu tố nào quyết định giá cổ phiếu mạnh hơn?
Hai nhóm yếu tố quyết định giá cổ phiếu mạnh hơn cả là thị trường quốc tế và nội tại doanh nghiệp. Khi thị trường quốc tế biến động đáng kể, thị trường trong nước cũng vậy. Và một khi tác động quá mạnh, bất kỳ cổ phiếu nào cũng bị ảnh hưởng. Chẳng hạn, nếu thị trường giảm mạnh, cách blue-chip cũng có thể nằm sàn.
Tương tự, bạn đã từng quan sát các cổ phiếu rủi ro cao. Đó là trường hợp như cổ phiếu NVL vào khoảng tháng 11 năm 2022. Cổ phiếu này nằm sàn đến 17 phiên trong chuỗi khoảng 20 phiên giảm giá liên tiếp. Lý do dường như là nhà đầu tư tin rằng doanh nghiệp có rủi ro lớn về tài chính.
Lợi ích đột biến hay thảm hoạ?
Các nhóm yếu tố trên liên tục tương tác. Tuy nhiên, có những thời điểm hai nhóm hoặc nhiều hơn ảnh hưởng cùng chiều. Nó giống như hiện tượng cộng hưởng trong vật lý vậy. Nếu theo hướng tích cực, chúng mang lại lợi ích lớn cho nhà đầu tư.
Mặc dù vậy, có những giai đoạn chúng cộng hưởng theo hướng tiêu cực. Điều này khiến nhà đầu tư gặp thảm hoạ. Chẳng hạn, bạn đã thấy giai đoạn đầu tháng 4 đến cuối tháng 6, và cuối tháng 8 đến giữa tháng 11 năm 2022 đã nêu. Đó là khi nhà đầu tư còn chưa hết hoảng loạn do ảnh hưởng của thị trường quốc tế. Thị trường trong nước tiếp tục nhận được tin xấu về các vụ việc vi phạm hình sự. Hậu quả là khiến một loạt lãnh đạo doanh nghiệp bị bắt.
Sự cộng hưởng tiêu cực nêu trên khiến Việt Nam là một thị trường giảm giá mạnh nhất thế giới. Như đã đề cập, chỉ số VN-Index có thời điểm mất đến 40%. Chúng ta thường gọi đây là “hoạ vô đơn chí”.
Vì vậy, khi xác định được, bạn có thể xem xét đứng ngoài thị trường hoặc không đầu tư vào cổ phiếu cụ thể đang bị ảnh hưởng. Nhưng nếu biết tận dụng, đây có thể là cơ hội lớn cho nhà đầu tư. Điều này cũng giống như bạn tận dụng tin bẩn về cổ phiếu hoặc kỹ thuật thao túng giá chứng khoán vậy.
