Kiến thức đầu tư chứng khoán là gì luôn là khởi điểm quan trọng khi muốn hiểu sâu hơn về chứng khoán, cũng như trước khi tham gia thị trường. Đây tiếp tục là lĩnh vực ngày càng được nhiều người quan tâm hay tham gia. Tính đến thời điểm hết Quý I năm 2022, có khoảng 5 triệu tài khoản chứng khoán đã được mở. Con số này tương đương với khoảng 5% dân số Việt Nam.
Đầu tư chứng khoán là gì?
Trước khi tìm hiểu khái niệm đầu tư chứng khoán là gì, chúng ta cần hiểu về đầu tư nói chung.
Hoạt động đầu tư
Đầu tư là một hình thức hoạt động với mục tiêu tạo ra thu nhập hoặc tăng giá trị của một loại tài sản trong tương lai. Nói cách khác, đầu tư luôn gắn liền với việc bỏ chi phí để sở hữu một loại tài sản nào đó. Tăng giá trị nghĩa là giá của tài sản sẽ cao hơn chi phí mua ban đầu theo thời gian.
Nhìn chung, thời gian của hoạt động đầu tư thường là lâu dài, tính bằng năm. Điều này khác với đầu cơ, mang tính ngắn hạn, chúng ta sẽ xem xét kỹ hơn ở phần sau.
Khi một cá nhân hay tổ chức mua tài sản như một khoản đầu tư, mục đích của họ không phải là để tiêu dùng tài sản đó. Như đã đề cập, một khoản đầu tư luôn liên quan đến việc bỏ ra một số vốn ngày hôm nay. Đó có thể là thời gian, công sức, tiền bạc hoặc cũng có thể là một tài sản. Tuy nhiên, hy vọng của họ là thu được lợi nhuận lớn hơn trong tương lai sau khi đã bù đắp được toàn bộ chi phí đó.
Đầu tư chứng khoán
Đến đây, bạn đã có thể hình dung khái niệm đầu tư chứng khoán là gì. Khá đơn giản, đầu tư chứng khoán cũng là một hình thức đầu tư, nhưng tài sản được mua chính là chứng khoán. Chúng có thể là cổ phiếu, trái phiếu, chứng khoán lưỡng tính hoặc chứng khoán phái sinh. Các loại tài sản này đã được mô tả chi tiết trong nội dung bài viết về chứng khoán.
Nhà đầu tư chứng khoán thường tập trung vào phân tích cơ bản để hiểu sâu về doanh nghiệp. Họ thường hướng tới tiềm lực bên trong và những cơ hội phát triển của công ty.
Đầu tư chứng khoán như thế nào?
Thường thì đôi khi, những người tham gia trên thị trường sử dụng khái niệm đầu tư chứng khoán theo hai nghĩa, gồm đầu tư dài hạn (theo nghĩa chính xác của đầu tư) và ngắn hạn, hay “lướt sóng”. Hoặc với tên thông dụng hơn. Đó là “chơi chứng khoán”. Khái niệm này dường như cũng bao gồm cả đầu tư dài hạn và ngắn hạn.
Việc tham gia như thế nào đã được đề cập chi tiết trong bài viết cách chơi chứng khoán.
Kỳ vọng và thực tế
Trước và trong quá trình nắm giữ chứng khoán, chúng ta kỳ vọng giá của chúng sẽ tăng lên. Nhìn chung, nếu không mang theo kỳ vọng, hoạt động đầu tư không xảy ra. Thực tế không ít nhà đầu tư đã giàu lên nhờ chứng khoán.
Tuy nhiên, giống như bản chất của mọi khoản đầu tư, tài sản nắm giữ ở dạng chứng khoán có thể tăng hoặc giảm giá trị.
Thị trường chứng khoán được biết đến là thị trường cực nhạy về giá. Nói cách khác, một thông tin tích cực có thể khiến mã cổ phiếu tăng vọt. Nhưng giá sẽ lao dốc “không phanh” với những thông tin tiêu cực.
Ở những thị trường không quy định giá trần, giá sàn, một chỉ số chứng khoán có thể giảm tới hơn 10% một ngày. Chẳng hạn, chứng khoán Mỹ rơi vào thảm hoạ khi chỉ số Dow Jones giảm tới 25% chỉ trong hai ngày. Đó là ngày 28 và 29 tháng 10 năm 1929.
Đầu tháng 5 năm 2022, thị trường Việt Nam cũng trải qua giai đoạn có thể xem là “kinh hoàng” đối với nhiều nhà đầu tư. Chỉ trong hai ngày, ngày 12 và ngày 13 tháng 5, VNindex đã giảm tới 118,76 điểm hay trên 9%. Có những mã cổ phiếu đã mất tới khoảng gần 80% giá trị kể từ khi lập đỉnh vào đầu tháng 1 cùng năm.
Nhìn chung, một nhà đầu tư cần lưu ý đến những rủi ro khi đầu tư chứng khoán, đồng thời, cần có nguyên tắc về kiểm soát rủi ro.
Đầu cơ và đầu tư
Phần này sẽ tìm hiểu sự khác biệt giữa đầu cơ và đầu tư chứng khoán là gì. Như đã đề cập, trước tiên, hoạt động đầu tư chứng khoán luôn hướng tới tiềm lực của doanh nghiệp. Trong khi nhà đầu cơ thường chú ý nhiều hơn đến các cơ hội biến động giá tăng bất thường về ngắn hạn.
Đồng thời, đầu tư liên quan đến việc mua tài sản với mục đích giữ chúng trong thời gian dài. Các nhà đầu tư thường tìm cách bổ sung thêm số lượng cổ phiếu trong danh mục của họ theo thời gian. Ngược lại, quyền sở hữu nhìn chung không phải là mục tiêu của các nhà đầu cơ. “Lướt sóng” chứng khoán cũng là một dạng của đầu cơ.
Trong một số trường hợp, nhà đầu cơ thường có thể đưa ra các quyết định sáng suốt. Nhưng đây không thể được xem là loại đầu tư truyền thống. Người ta tin rằng đầu cơ có tính rủi ro cao hơn. Một số chuyên gia so sánh đầu cơ với cờ bạc, nhưng dường như sự so sánh này chỉ mang quan điểm cá nhân.
Pháp luật không cấm hoạt động đầu cơ hay lướt sóng. Nói cách khác, người ta nên xem hoạt động đầu cơ, lướt sóng giống như kinh doanh bất kỳ hàng hoá, dịch vụ nào khác nhằm tìm kiếm lợi nhuận. Nên chúng ta cũng không đặt vấn đề liên quan đến đạo đức của đầu cơ.
Đầu tư chứng khoán và đánh bạc
Dường như tồn tại một quan niệm phổ biến là đầu tư chứng khoán giống như cờ bạc. Nhiều người khác thì cho rằng đầu tư chứng khoán là hình thức mà “tiền của người nọ chuyển sang túi người kia”. Nhưng giữa đầu tư và cờ bạc có những điểm khác biệt về bản chất.
Khác biệt với đầu tư chứng khoán là gì?
Đầu tư chứng khoán hoàn toàn khác với đánh bạc. Trong hoạt động đầu tư chứng khoán, bạn đang cung cấp cho cá nhân hoặc tổ chức nguồn vốn để phát triển doanh nghiệp. Điều này có thể thực hiện bằng cách mua cổ phần trực tiếp khi thành lập công ty hoặc qua các dự án mới, mở rộng hoạt động kinh doanh hiện tại.
Ngay cả khi bạn mua chứng khoán qua các sàn giao dịch cũng tương tự. Chúng tạo điều kiện thuận lợi về tính thanh khoản, từ đó ảnh hưởng đến khả năng huy động vốn của doanh nghiệp. Ngược lại, đánh bạc không hề liên quan đến công việc, cho dù với không ít người, đó có thể là một “nghề”.
Hơn nữa, trong đánh bạc, người ta không có quyền “chọn” bài, mà là được chia bài. Nhưng bạn có thể chọn cổ phiếu, đặt giá, chọn thời điểm mua bán, … Thông tin về cổ phiếu và doanh nghiệp là công bằng cho mọi người. Hay ít nhất, những người có lợi thế về thông tin, chẳng hạn nhân viên công ty, chỉ là thiểu số. Thậm chí, không ít trường hợp, người quyết định dựa trên thông tin nội bộ lại bị thiệt hại, đa số nhà đầu tư khác không có thông tin nội bộ thì ngược lại.
Kết quả lãi hay lỗ của đầu tư không giống như cờ bạc. Khoản lỗ trong đầu tư chứng khoán đơn giản được xem như hậu quả rủi ro cố hữu của hoạt động đầu tư nói chung. Khi rủi ro xảy ra, chúng ta nên tìm hiểu bản chất rủi ro của khoản đầu tư chứng khoán là gì. Nhưng dù thế nào, chứng khoán và đầu tư chứng khoán vẫn là hình thức phát triển của thế giới văn minh.
Tránh tâm lý đánh bạc
Cơ bản, “kiếm tiền” luôn khó. Tìm kiếm lợi nhuận trong chứng khoán cũng vậy, chứ không hề dễ dàng như chúng ta đôi khi được chia sẻ. Chúng ta chỉ nên đặt hy vọng dựa trên cơ sở bằng cách nghiên cứu, tìm hiểu kỹ lưỡng trước khi đầu tư, kể cả đầu cơ. Kiến thức và kinh nghiệm tích luỹ dần sẽ giúp bạn tăng khả năng lợi nhuận và giảm thiểu rủi ro.
Tự hoàn thiện năng lực
Khi đầu tư chứng khoán, một nguyên tắc cơ bản và quan trọng nhất là tự lực (self – reliance). Nghĩa là chúng ta tham gia đầu tư bằng chính kiến thức và kinh nghiệm của mình, không phải đánh theo bất kỳ ai. Trong mọi trường hợp, quyết định mua hay quyết định bán mà không dựa trên cơ sở hiểu biết và kinh nghiệm của bản thân, điều đó cũng giống như một trò chơi may mắn, hay cờ bạc.
Không nên “đánh” theo lái
“Đánh” theo lái cũng tương tự như đánh bạc vậy. Phần vì chúng ta “được” chọn cổ phiếu, giống như đánh bạc, chứ không tự chọn. Đó là chưa kể đến các hành vi thổi giá có thể vi phạm pháp luật và bị phát hiện. Giá cổ phiếu đó sẽ lao dốc. Phần vì quyết định bán và thời điểm bán cũng quan trọng như khi mua. Nhưng phổ biến, người đánh theo lái chỉ biết mua, chứ không ai nói bán khi nào. Quyết định bán lúc này trở nên vô cùng khó khăn, bởi vì chúng ta không biết tại sao mua, nên cũng không biết tại sao bán.
Nhiều người đã từng thành công trên thị trường chứng khoán chọn cách đầu tư giá trị. Hay theo của Warren Buffett, đó là giá trị nội tại (intrinsic value) của doanh nghiệp.
